donderdag 25 november 2010

T.I.A. (This Is Africa)

Zoals Daphne al schrijft, zullen wij een gastblog schrijven over onze belevenissen in Ethiopië. Wij zijn Dafne en Rianne, collega's van Daphne in Harderwijk.
Toen Daphne besloten had naar Ethiopië te gaan, hebben wij vrij snel besloten bij haar langs te gaan. Zo'n kans krijg je niet snel weer. En wij waren heel benieuwd hoe het er nu echt uit zag. Een gynaecoloog uit Harderwijk, Marja, heeft zich bij ons aangesloten en zo gingen we met z'n drieën op pad.

Aangekomen op Bahar Dar zou Daphne ons ophalen met de ziekenhuis auto. Dit liep iets anders aangezien de auto 2 lekke banden had. Onze eerste kennismaking met Ethiopië. Maar Daphne had geregeld dat we door een arts die toevallig in Bahar Dar was opgehaald zouden worden. Zo gezegd, zo gedaan, maar ... de arts kwam lopend. En wat moet je dan met al je koffers. De enige taxi die er nog stond zag er niet heel goed uit. De chauffeur sloot net de motorkap en zou ons wel brengen. De grote vraag was of onze koffers er wel inpasten en daarna wij nog. Maar het lukte en we gingen op weg. Na 500m werd ons vermoeden dat het geen goed idee was bevestigd. De auto begaf het. De chauffeur verdween weer onder de motorkap. Eigenlijk wilden we toen al een andere taxi, maar nadat de auto weer startte verzekerde de chauffeur ons dat het goed ging. Na een paar minuten stonden we echter weer stil. Nu stapten we direct uit. Na overgestapt te zijn in een andere taxi konden we eindelijk onze weg naar het hotel vervolgen. Daar hebben we een heerlijke middag aan het Tanameer gehad. Daphne kwam rond 17.00u aan. Het was toen te laat om voor het donker nog terug te gaan naar Mota, dus besloten we een nachtje in het hotel te blijven slapen. Daphne helemaal blij met een warme douche!



Deze eerste dag hebben we meteen geleerd ons niet druk te maken en te accepteren hoe het gaat. Alle mensen zijn even hulpvaardig als relaxed en maken zich zeker niet druk over tijd.
De volgende ochtend vertrekken we naar Mota. Een rit van ongeveer 3u over een onverharde weg. De omgeving is erg mooi en we kijken onze ogen uit als we door de verschillende dorpjes rijden. Zoveel mensen op straat. De mannen voornamelijk met het vee en de vrouwen dragen zware kruiken met water en ook de kinderen worden achter op de rug gedragen.
Aangekomen in Mota slapen we 2 nachten in het Wubethotel. Een prima hotel voor Ethiopische begrippen. Er is stromend water en het is redelijk schoon. 's Avonds hangen we keurig onze klamboe's op, wat een uur duurt. De bijgeleverde haakjes krijgen we namelijk niet in het plafond gedraaid. Uiteindelijk spannen we een touw tussen de kast en de douchestang en daar hangen onze klamboe's aan. De bedden schuiven we onder de klamboe's en nu kunnen we veilig slapen. Helaas zaten er wel vlooien in het bed komen we de volgende dag achter. Allemaal rode, jeukende plekken op de benen.

Op zaterdag zijn we naar de markt geweest. Een enorme mensenmassa! Koninginnedag is er niets bij. En echt van alles te koop. Groente, fruit, meel, kruiden, doeken, plastic bakken, lege flessen, schoenzolen, eieren, kippen, manden, kleren enz. De grootste attractie zijn wij zelf. Als we stil staan om iets te kopen, staan er zo 50 mensen om ons heen. Een foto waard, die daarna ook door iedereen gezien wil worden.




In het ziekenhuis kijken we ook onze ogen uit. Iedereen is even aardig voor ons en ook al kom je iemand meerdere keren per dag tegen je blijft elkaar uitgebreid groeten. Helaas is er geen stromend water in het ziekenhuis, wat tot gevolg heeft dat eigenlijk alles vies is. Het ergste is nog wel dat alle leidingen en kranen zijn aangelegd, maar dus niet werken. Hier is geld voor nodig.

Als een vrouw komt om te bevallen, komt ze in een jurk die al niet al te schoon is. Dan is het flink zweten tijdens de bevalling en na de bevalling gaat de jurk gewoon weer naar beneden. Waar blijft al het bloed ..... juist ja, in de jurk! Voor de borstvoeding wordt ter hoogte van de tepels gewoon een scheur in de jurk gemaakt. De vrouwen worden na de bevalling niet gewassen en op de afdeling hangt een aparte weeïge lucht. In de tijd dat wij er waren hebben we niet zoveel bevallingen gezien. Gelukkig bleven alle kinderen leven.



Ook hebben we een mooie vorm van creatieve zorg gezien. Er was een mevrouw die te vroeg bevallen was van een kindje van nog geen 2000 gram. Op de andere kamer lag een mevrouw met een borstontsteking. Het kleine kind dronk nog niet goed aan de borst en bij de moeder was er nog geen melk opgang. Het kind van de moeder met de borstontsteking kon prima drinken en had genoeg melk. Oplossing: we wisselen de kinderen. Het kleine kind krijgt zo voeding binnen, kan aansterken en leren drinken en het andere kind kan de borstvoeding bij de "wisselmoeder" opgang brengen. De verloskundige van daar heeft het uitgelegd en de moeders gingen akkoord. We hebben de vrouwen op dezelfde kamer gelegd zodat ze hun eigen kind konden zien. En..... het werkte. Het kleine kind overleefde en ging goed drinken bij zijn eigen moeder. Een mooie creatieve oplossing!



Wij hebben een hele goede tijd gehad in Ethiopie. Het was bijzonder om Daphne aan het werk te zien en te zien hoe ze in haar element is. Ze is helemaal opgenomen in de groep van verloskundigen en artsen. Allemaal kijken ze naar haar om. Wij hopen zeker dat het goede werk wordt voortgezet als Daphne weer naar Nederland komt. Nog een kleine maand en dan zit het avontuur erop.

Lieve Daphne, dank je wel voor de gastvrijheid en zet 'm op de laatste maand!
Groeten, Dafne en Rianne

woensdag 24 november 2010

Rood goud

Sinds een aantal jaar ben ik bloeddonor in Nederland en elke keer als ik een deel van mijzelf weggeef ben ik toch zo benieuwd wie het zal ontvangen.

In het ziekenhuis in Mota kennen ze nog geen bloedbank. Dat betekent, als er een patiënt is die bloed nodig heeft, er op dat moment naar een donor gezocht moet worden. Er wordt aan de familie gevraagd of zij bloed willen doneren. Het lastige is dat het kan voorkomen dat niemand matcht en we zien ook nog weleens dat de mensen te bang zijn om hun bloed te doneren, om wat voor reden dat dan ook mag zijn. Wat ook gebeurd is dat er mensen worden omgekocht om bloed te geven.

We hadden een zwangere vrouw, HIV positief, die kwam met een gecompliceerde bevalling. Het kind was al dood maar het was onmogelijk om het kind per vacuüm of tangverlossing geboren te laten worden. Uiteindelijk werd het kind geboren door middel van een craniotomy. Dit is een handeling waarbij de schedel van het kind wordt geperforeerd waarna de hersenen er uitstromen en de omvang van het hoofd afneemt. Doordat de omvang kleiner wordt is het daarna meestal wel mogelijk om het kind geboren te laten worden. Het is een vreselijke ingreep als je bedenkt dat je de schedel van het kind moet doorboren maar het voorkomt een keizersnede bij de moeder. En als je dat hier kan voorkomen dan moet je dat zeker doen. In Nederland wordt deze handeling eigenlijk nooit uitgevoerd maar daar bevallen alle vrouwen na een keizersnede in het ziekenhuis met goede bewaking voor moeder en kind. Hier komt het voor dat ondanks duidelijke instructies om na een keizersnede tijdens de volgende bevalling naar het ziekenhuis te komen vrouwen toch gewoon proberen thuis te bevallen, omdat er geen geld is om de ziekenhuis kosten te betalen. Als de bevalling thuis dan gecompliceerd verloopt kan het de dood van de moeder betekenen.

Twee uur na de ingreep werd deze vrouw steeds zieker en zieker, ze had een septische shock. Dr. David besloot om de buik te openen en daar werd een sterk geïnfecteerde baarmoeder aangetroffen. De baarmoeder werd verwijderd. Na de operatie was de conditie van de vrouw nog steeds slecht en ze had zo snel mogelijk een bloedtransfusie nodig. Maar helaas niemand van de familie matchte.

Toevallig had ze dezelfde bloedgroep als ik en zo ging ik naar het lab om mijn bloed te laten matchen met de vrouw. En hoe ze dat doen? Als je ooit op de middelbare school bij practicum hebt geleerd hoe je een bloedgroep bepaalt op een hele simpele manier, dan weet je hoe ze het hier doen. Gelukkig matchde ik wel en zo kon ik bloed geven. Wat me wel een beetje verbaasde is dat er enkel werd gekeken naar mijn bloedgroep en mijn ijzergehalte; bloeddruk en HIV status werden niet gecontroleerd. Toen ik dit later voorlegde aan de artsen hier haalden ze hun schouders op en zeiden: "Het personeel van het lab zal wel te verlegen zijn geweest om bij jou die controles te verrichten." Ik heb over die gedachte nog even heel duidelijk mijn mening gegeven.

Maar goed de donatie vond plaats op onze eigen afdeling, of ik op de onderzoeksbank buiten de afdeling wilden gaan liggen. Ik heb iets te veel vloeistoffen over die bank zien gaan om dat te willen. Na enig gesteggel ging de laborante akkoord dat ik gewoon op ons houten bankje in de overdrachtskamer ging zitten. Het bloed werd afgenomen en daarna stond ik op om bij de vrouw te gaan kijken. Op de achtergrond hoorde ik het personeel nog roepen dat ik moest blijven zitten omdat ik anders tegen de vlakte zou gaan. De familie werd verzocht om twee flesjes mierzoete frisdrank voor me te kopen, zodat ik in ieder geval voldoende suiker toevoer zou krijgen, die heb ik uit dankbaarheid in de medicijnkoelkast gezet.

Ik stond bij de zieke vrouw aan haar bed, te kijken naar het inbrengen van een nieuw infuus waarna mijn bloed kon worden toegediend. Een verloskundige zette een krukje neer met het bevel daar op te gaan zitten omdat ik anders echt onderuit zou gaan. Naast mij stond de oude moeder van de vrouw, verdrietig en machteloos. Ik zette haar voorzichtig op het krukje en ondertussen kon ik alleen maar kijken naar de rode vloeistof die langzaam uit de zak via de lijn naar de vrouw stroomde.

En eerlijk is eerlijk, ik kon alleen maar denken:

Looking Good.

p.s. De vrouw verliet na een week lopend het ziekenhuis.

donderdag 18 november 2010

Bizar

Het feit dat we niet heel vaak ´s nachts worden gebeld voor onze hulp, komt onder andere doordat er in de nacht weinig vervoer mogelijk is. En zo gebeurt het dat vrouwen met gecompliceerde bevallingen pas in de ochtend naar het ziekenhuis worden vervoerd vanuit hun huis of het health center.
Op woensdag aan het eind van de ochtend werd ik gebeld door een verloskundige of we naar het ziekenhuis wilden komen omdat er een mevrouw was binnengekomen, verwezen door een health center, met zeer waarschijnlijk een scheur in de baarmoeder.
Ik liep naar mijn buurman dr. David om hem te informeren en samen liepen we naar het ziekenhuis.
Hij vroeg mij of ik wist of het kind nog in leven was. Ik wist dit niet en zei nog dat het kind waarschijnlijk dood was en de moeder ernstige complicaties moest hebben want bij verwijzingen uit dit health center was dit altijd het geval.
En zo was het.
Tijdens de operatie die volgde was na het openen van de buik het kind direct zichtbaar. Het kind en de placenta lagen buiten de baarmoeder. Opvallend was dat de scheur onderin de baarmoedermond en een gedeelte van de vagina zat. De baarmoeder werd verwijderd en gelukkig verliep alles verder ongecompliceerd.
Toen ik het dode kind nog eens goed bekeek, zag ik een grote deuk in de zijkant van de schedel.
Wat hadden ze toch in het health center geprobeerd om de vrouw te laten bevallen. Een tangverlossing waarmee ze de scheur in de baarmoeder hadden veroorzaakt? Of een craniotomy die was mislukt?
Terwijl ik het kind in doeken wikkelde kon ik me alleen maar afvragen wat een afschuwelijke lijdensweg dit kind en zijn moeder hadden moeten ondergaan.

maandag 15 november 2010

Belofte maakt schuld

Een geit, dat was de belofte. Ik heb er een beetje een vrije interpretatie aan gegeven maar het had in totaal wel vier poten.
Een week voor ik naar Ethiopië vertrok trakteerde mijn roomies en vrienden me op een dag uit. We gingen naar het museum van volkenkunde in Leiden, absoluut een aanrader. En aansluitend vulden we onze magen met een heerlijke pannenkoek. Ik ging me nog even te buiten aan al het voedsel en drank in de veronderstelling dat ik hier toch wel een paar kilo zou kwijt raken. Inmiddels hoop ik na drie maanden gewoon eten en geen sport, dat ik niet ben aangekomen.
Omdat ik het wel een erg groots uitje vond voelde ik me enigszins bezwaard dat alles voor mij werd betaald. Maar de vrienden wilden er niets van weten dat ik iets zou betalen en zeiden daarom: "dan koop je maar een geit voor de mensen daar!” 'Prima!' zei ik.
Nu zal ik heel eerlijk zijn. Ik houd niet zo van dieren, beter gezegd ik ben enigszins schichtig voor alles wat beweegt. Geen haar op mn hoofd dat ik een een geit zou slachten.
Ik moest daarom iemand zien te vinden die wel een geit wilde slachten. Nu kwam ik er al snel achter dat er eigenlijk geen geiten worden gegeten hier. Dan misschien een schaap. Die worden hier wel geslacht, op feestdagen. Maar dat is niet heel makkelijk, zeker omdat alles wat enigszins eetbaar is wordt klaargemaakt.
Toen Dr. Arend arriveerde in Mota had ik de juiste persoon gevonden. Op een zekere dag wandelde ik mijn huisje binnen en met een rotvaart stond ik ook weer buiten. Er zat een duif in de keuken en die probeerde met veel lawaai door het dichte raam naar buiten te komen. dr. Arend liep naar binnen en kwam met dezelfde vaart weer naar buiten, met een duif in zijn handen. "Zeg maar dag tegen tante Daphne”, zei hij en ik kon ik mijn nasudderen alleen maar grijnzen. Maar ik had de man gevonden.
En zo gebeurde het, er werden kippen gekocht, na onderhandelen van de boodschappenjongen. Voor de foto heb ik ze nog even vastgehouden. Dr. Arend hielp ze naar een volgend leven. De boodschappen jongen en een zusje van een van de artsen plukten ze en maakten ze schoon. Arend braden ze en Sita maakte de perfecte saus bij de rijst.
En zo zaten we met de artsen, de boodschappenjongen en nog een paar mensen van de compound in het begin van de avond voor onze huizen te genieten van kip en rijst. De gasten waren aanvankelijk een beetje benauwd voor wat ze voorgeschoteld kregen maar al snel genoten ze van het heerlijke maal. De drank vloeide rijkelijk en er werd gezongen en getrommeld op een lege jerrycan. En er werd zelfs gedanst, op z'n Ethiopisch.
Er werd nog dagen gesproken over de kippenceremonie.

donderdag 11 november 2010

Health centers

Ruim een miljoen mensen zijn op het ziekenhuis in Mota aangewezen. Als je bedenkt dat we op dit moment hetzelfde aantal bevallingen per maand hebben als in het ziekenhuis in Harderwijk dan kun je alleen maar concluderen dat een heleboel mensen niet naar het ziekenhuis komen. Gelukkig zien we nu al dat het aantal bevallingen verdubbeld is in vergelijking met voorgaande jaren.

Van al die andere mensen bevalt een gedeelte thuis en een gedeelte in een health center. Dit zijn kleine centra waar ze een eerste opvang hebben voor patiënten van allerlei soort. Ze hebben spreekuren voor anticonceptie, HIV/Aids, zwangeren en een soort consultatiebureau. Daarnaast kunnen ze bevallingen begeleiden.

De regering in Ethiopië heeft zich een aantal jaren geleden ten doel gesteld om de gezondheidszorg beter bereikbaar te maken voor iedereen. Daarom bouwen ze nu maximaal naar vermogen health centers en sturen ze alle benodigde spullen naar de centra. En om niet te vergeten zoveel mogelijk registratieboeken want werkelijk alles wordt hier, en het liefst elke behandeling in een ander boek, geregistreerd. De regering heeft al heel wat centra plus de inboedel op hun lijstje kunnen plaatsen.

Helaas blijft het wat de regering betreft momenteel wel een beetje bij de gebouwen en de inboedel.

Er is onvoldoende goed geschoold personeel en bij menig centra staat een groot deel van de inboedel nog in de aangeleverde dozen, ze weten gewoon niet hoe het te gebruiken.

Na een heleboel geduld en gepraat hebben we de grote baas en de artsen in Mota er eindelijk van kunnen overtuigen dat het belangrijk is dat we de contacten met de health centers verbeteren, zij verwijzen namelijk veel patiënten naar ons. En als we kijken naar die verwijzingen dan kan dat soms wel wat eerder, vaak eigenlijk. Als ik de naam van een van de centra hoor bij een verwezen patiënt dan weet ik al zo goed als zeker dat het kind dood is en dat de moeder inmiddels een heleboel complicaties moet hebben. Maar je kan de verwijzers niet eens zo heel veel kwalijk nemen. Als je onvoldoende geschoold bent is het ontzettend moeilijk om de risico's goed in te schatten.

En zo hebben we in de eerste fase een introductie rondje gedaan bij een aantal van deze centra. In het begin dacht ik dat we elke keer bij een zojuist gebouwd Health center kwamen. Het gebouw zag er nieuw uit, de ramen waren nog ongewassen en vol met verfstrepen. Er lagen nog geen vloeren in de ruimtes en er stonden nog een heleboel ingepakte dozen. Maar ik leerde snel, de meeste gebouwen waren minstens twee jaar in gebruik. Afwerken kennen ze hier gewoon niet. Bij onze introductie gaven we aan dat we de centra graag willen helpen in de vorm van onderwijs. Er werd altijd positief op gereageerd.

En vandaag was het dan eindelijk zover, we gingen het eerste centra les geven over het reanimeren van de baby en het gebruiken van het partogram. Om tien uur zouden we gaan, dr. David, een van de artsen en ik. Uiteindelijk gingen we om twee uur. African time noemen ze dat.

Terwijl ik bij de spoedeisende hulp in het zonnetje zat te wachten op ons vervoer en naast mij de reanimatie pop had liggen kwam er opeens een vrouw boos kijkend en roepend op mij af. Ze griste de pop van de grond en terwijl ze dat deed veranderde haar boosheid in gelach. Ze dacht dat ik een echte baby zo op de grond had gelegd. Ik had er even niet aan gedacht dat de meeste mensen hier nog nooit een pop hebben gezien. En zo kwamen uiteindelijk een heleboel patienten plus familieleden de pop bekijken.

We hebben een goede middag gehad in de centra. We hebben les gegeven en de medewerkers aldaar hebben geoefend met het reanimeren en het invullen van het partogram. Ze waren enthousiast en leergierig. En nu maar hopen dat ze het gaan gebruiken.

Tussen de tien medewerkers ontdekte ik ook de plaatselijke laborant. Toen ik aan hem vroeg of hij dan ook bevallingen begeleiden knikte hij hartgrondig ja.

Nou ja, het heeft in ieder geval allebei met bloed te maken.

maandag 8 november 2010

Hollanders

En daar waren ze dan, twee verloskundigen en een gynaecoloog uit Harderwijk. Heerlijk om visite te krijgen. Ze kwamen met koffers vol materialen die we hier nog misten. Geweldig dat het mogelijk was om de zo benodigde spullen te verzamelen en mee te nemen!
En wat een verrassing waren de kaarten en cadeautjes van collega's. Iedereen bedankt voor de lieve berichten en oer-Hollandse cadeautjes. Ik kijk ernaar uit om binnenkort weer een heerlijk bakje Jansdal koffie te kunnen doen en iedereen te zien.
We hebben een heerlijke week gehad en we hebben de nodige Afrikaanse avonturen beleefd. Maar daarover gaan Dafne en Rianne binnenkort zelf nog een stukje op mijn blog schrijven.
Inmiddels zijn Dafne en Rianne weer in Nederland en is Marja naar Tineke in het zuiden afgereisd.
Het was een top tijd, en nu ga ik na een week gezelligheid weer wat harder aan het werk want er is nog genoeg te regelen en mijn laatste maand gaat bijna in.
Maar wat een nieuwe energie heb ik na al die Hollandse gezelligheid. En dan komen er volgende week nog twee verpleegkundigen langs die we bij toeval al hebben ontmoet in Bahir Dar. Een kleine Jansdal reünie :)
Wat een rijkdom om zoveel berichten, mailtjes, cadeautjes en mensen op bezoek te krijgen!